ปัญญา
วิจินธนสาร

หลอมรวมจิตวิญญาณหลงทาง

เมื่อเอ่ยชื่อ ปัญญา วิจินธนสาร หลายคนมักนึกถึงภาพจิตรกรรมไทยประเพณีขนาดใหญ่ มีพระพุทธเจ้าเป็นแก่นของภาพ รายล้อมด้วยรายละเอียดปลีกย่อยขนาดเล็กที่สื่อเรื่องคติธรรม การไม่ไหวเอนไปตามโลกวัตถุนิยม หรือการยึดถือคุณธรรมของมนุษย์

สมัยยังเป็นนักศึกษาที่มหาวิทยาลัยศิลปากร ปัญญากล่าวว่าเขาคิดอยากทดลองสร้างผลงานประติมากรรมหรือจิตรกรรมจากวัสดุเหลือใช้มาโดยตลอด   แนวคิดการ “เปลี่ยนแปลง” วัตถุประสงค์เดิมของวัสดุเหลือใช้หรือแนวคิดอื่น ๆ ให้กลายเป็น “ตัวขับเคลื่อน” เป้าหมายใหม่ เป็นสิ่งที่ค้างคาใจศิลปินมาเป็นเวลานาน  ปัญหาเดียวก็คือจะสื่อสารผ่านวัสดุเหล่านี้อย่างไรให้เข้าใจ

ด้วยความสนใจวัสดุเหลือใช้เป็นทุนเดิม ปัญญามักเล็งเห็นว่าวัสดุแต่ละชิ้นมีวัตถุประสงค์ในการใช้งานนอกเหนือไปจากวัตถุประสงค์เดิม  ด้วยความเชื่อว่าวัตถุต่าง ๆ ย่อมมีจิตวิญญาณในตัวมันเอง ปัญญาจะพิจารณาวัสดุแต่ละชิ้นว่ามีประวัติความเป็นมาอย่างไร และมีความหมายอะไรแฝงอยู่เบื้องหลัง “รายละเอียดต่าง ๆ เหล่านี้จะถูกสกัดออกมาใช้ในการสร้างสรรค์ผลงาน” ปัญญากล่าว แต่เมื่อศิลปินนำวัสดุเหล่านั้นมาปัดฝุ่นใหม่อีกครั้ง  เขามักจะปล่อยให้วัสดุเหล่านั้นได้ตกตะกอนและมีชีวิตใหม่เพื่อค้นหาตนเองก่อนลงมือเสริม เพิ่ม หรือปรับแต่งผลงาน

กระบวนการทำงานนี้เป็นไปเพื่อสงวนเก็บรักษาจิตวิญญาณที่หลงทางในมวลมนุษย์ เมื่อพิจารณาสถานการณ์ทางการเมืองและอาวุธสงครามที่ส่งผลกระทบต่อประชากรโลกในปัจจุบัน ปัญญามองย้อนไปที่วัตถุต่าง ๆ ที่ถูกสร้างขึ้นมาเพื่อสนองความต้องการของมนุษย์ในแต่ยุค และรวบรวม “พลังงาน” ที่ยังเหลืออยู่ในวัสดุต่าง ๆ เพื่อสร้างสรรค์วงจรใหม่ ดังนั้นผลงานของเขาจึงเป็นการหยิบจับประวัติศาสตร์และจิตวิญญาณ มาหมุนเวียนสร้างใหม่เพื่อรองรับ “เป้าหมาย” ใหม่ และเป็นเครื่องเตือนสติให้รู้ถึงความผิดพลาดในอดีต

ลองดูตัวอย่างผลงาน “Bless My World” ผลงานชิ้นนี้สร้างในปี 2559 โดยศิลปินนำตู้ไม้เก็บยาจีนโบราณหรือที่ศิลปินเรียกว่า “ตู้ยา” มาใช้เป็นฐานรองประติมากรรมเหล็กรูปร่างคล้ายดอกบัวตูมกลับหัวที่สร้างขึ้นจากเศษเหล็กรถ VW ชื่อผลงาน “Bless My World” ได้มาจากตัวย่อ BMW และสื่อให้ผู้ชมทราบถึงมูลค่าของผลงาน  ศิลปินบรรจงวาดภาพพระเยซูคริสต์ตามแบบฉบับยุคเรอเนสซองค์ลงบนตู้ยา ด้านหน้าเป็นภาพพระเยซูคริสต์ถูกตรึงกลับหัว ขณะที่ด้านหลังเป็นภาพขาพระเยซูคริสต์ลอยเคว้ง ไร้สิ่งรองรับ ที่มุมขวาล่างเป็นภาพบุคคลทางการเมืองสมัยใหม่กำลังปรายตามองพระเยซู  นี่หมายความว่าพระเยซูเจ้าทรงโปรดเสด็จมายังโลกเพื่อไถ่บาปให้มนุษย์อีกครั้งหนึ่งแล้วหรือ  ดอกบัวจะช่วยพยุงพระองค์ท่านได้หรือไม่

“การสร้างผลงานศิลปะ ทุกอย่างตีความให้มีความหมายได้” ปัญญากล่าว “เมื่อมีอะไรบางอย่างแล้ว เราเพียงแค่ต้องลองใช้เวลาและใช้ความคิดสร้างสรรค์ในการเข้าใจสิ่งที่อยู่ตรงหน้า”